Alacağın Tahsili; Türk Hukuku’na göre alacak tahsili yollarından biri dava açmak, diğeri ise icra takibi başlatmak, yani alacaklının alacağının Devlet tarafından borçludan talep edilmesidir. Alacakların tahsiline ilişkin aşağıda vereceğimiz bu bilgiler 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu kapsamında düzenlenmiştir.
Alacağın Tahsili
Alacağın Tahsili; Bir borcun doğması isteğe bağlı olabileceği gibi vasiyet dışında da gerçekleşmiş olabilir.
Bir borcun vasiyete dayalı olarak doğması isteniyorsa buna davadan doğan borç denir ve sözleşmeler bu şekilde borç yaratır.
Borç vasiyete dayalı olmakla birlikte, borç vasiyetin kusurundan kaynaklanıyorsa ve dolayısıyla başkasının uğradığı zararın tazmini ise haksız fiilden doğan borç olarak adlandırılır.
Borç vasiyete dayalı değilse, birinin malvarlığı azalırken diğerinin malvarlığı sebepsiz zenginleşirse buna sebepsiz zenginleşmeden doğan borç denir. Veya bir kanun doğrudan doğruya bir yükümlülük getirdiğinde borç kasıtsız olarak doğmuş olabilir.
Yukarıda açıklandığı üzere kanuni yollardan doğan bir borcun borçlu tarafından ödenmemesi halinde alacaklının borcunu tahsil etmek için kanun yoluna başvurması gerekir. Türk Hukukuna göre borcunu tahsil etmek isteyen kişinin başvurabileceği iki yol vardır. Bunlardan birincisi dava açmak, diğeri ise icra takibi başlatmaktır.
İcrası mümkün olan ve muaccel hale gelen her türlü borç için performans davası açılabilir. Para borçlarında ifa imkânsızlığı yoktur, dolayısıyla borcun muaccel olması yeterlidir. İfa davası sonunda borçlu borcunu ifaya mahkum edilir. Mahkemece verilen bu hükmün infazı için cebri icraya başvurmak gerekir. İcra ve İflas Kanununda düzenlenen bu takip yoluna hükümlü icra takibi denir. Bu işleme başvurması sonucunda borçlunun malları haciz veya iflas yoluyla paraya çevrilir ve alacaklının alacaklarını tahsil etmesi sağlanır.
Borcun ifasının mümkün olmaması veya gereği gibi ifa edilmemesi halinde alacaklı bu durumdan doğan zararın tazminini borçludan talep edebilir. Borçlu bu durumda kusurunun olmadığını ispat etmezse alacaklının zararını tazmin etmekle yükümlüdür. Bu durumda alacaklı tarafından borçluya karşı dava açılacaktır. Tazminat talebinde bulunan alacaklı/davacı, borcun ifasının imkânsızlığından veya borcun gereği gibi ifa edilmemesinden dolayı zarara uğradığını ve bu zarar ile bu zarar arasında uygun bir illiyet bağının bulunduğunu ispat etmelidir. Borcun hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesi nedeniyle alacaklı maddi zarara uğradığı gibi manevi zarara da uğramış olabilir.
Açılacak bu davalar sonunda mahkemece verilen karara göre borçlu borcunu kendisi ifa etmezse ilamlı icra takibi başlatılmalıdır. İcra takibine konu olabilecek borcun konusu, para ve teminat verilmesi olabileceği gibi, taşınırların teslimi, çocukların teslimi, çocukla kişisel ilişki kurulması, tahliye ve taşınmazların teslimi olabilir. Alacaklının ilamlı icraya başvurabilmesi için ilamlı veya ilam şeklinde bir hükmüne sahip olması gerekir.
Alacaklı, alacağını mahkeme kararı ile tespit ettirmek zorunda değildir. Sadece para ve menkul kıymet alacakları için dava açma zorunluluğu olmaksızın ilamsız icraya başvurmak da mümkündür. İstisnai durumlarda, kiralanan taşınmazların hükümsüz olarak icra yoluyla tahliye edilebileceği de kabul edilmiştir. İcra takibinin ilamsız başlayabilmesi için alacağın mahkeme kararı ile tespit edilmesi veya bir yıl içinde bağlanması gerekmez.
Türk Hukukunda hükümsüz icra takibi üç türlüdür. Bunlardan ilki genel hacizdir. Alacağın kambiyo senedine bağlanmadığı durumlarda genel haciz uygulanacaktır. Bir para alacağının bir senete (çek, poliçe, bono) bağlanması halinde alacaklı, ilamsız icra takibinin ikinci yolu olan senet özelinde haciz talebinde bulunabilir. Kiralanan bir taşınmazın tahliyesinin, kiranın ödenmemesi ve kira süresinin dolması halinde ilamsız icraya konu olması da mümkündür.
Sonuç olarak
Alacaklı taraf, borcunu kendiliğinden ödemeyen borçluya karşı ya dava açmalı ya da cebri icraya başvurmalıdır.
