Borç ilişkisi herhangi bir nedenle ortaya çıktıktan sonra alacaklıdan mal kaçırmak veya borcunu ödemek istemeyen kişiler tarafından icra takibi yapmak mümkündür. Kaçırma, borçlunun malına el konulmasını önlemek veya icradan kurtarmak için elindeki malın elinden alınması olarak ifade edilir.
İcra takibi sırasında borçlunun malları üzerinde tasarruf yapması mümkündür. Takip sürecinde kişinin icradan kaçmak için yaptığı tasarruflar ve alacaklının mal varlığı için alacaklı tarafından tasarrufun iptali davası açılabilir. İcradan veya alacaklıdan mal kaçırılmasını önlemek için alınacak tedbir için alacaklı tarafından dava açılabilir.
İcradan Mal Kaçırma Davası Nedir?
Borç ilişkisinden doğan borcun ödenmemesi veya borçlu tarafından alacaklıya ödenmemesi halinde alacaklılar tarafından icra takibi başlatılabilir. Bu süreç sonunda alacaklılar mallara karşı tedbir almazlarsa kişi icradan ve alacaklıdan mal kaçırmak için malını başkasına devredebilir. Bu gibi durumlarda alacaklı tarafından dava açılabilir.
Mal kaçakçılığının tespiti halinde alacaklı tarafından tapu tescil ve iptal davası açılabilir. Alacaklarını icra yolu ile tahsil edemeyen kişiler, birikimlerinin iptali için dava açabileceği gibi, mal kaçakçılığı yapmak amacıyla son 5 yılda yapılan işlemlerin iptali için de dava açılabilir. Kaçırma, tasarrufların iptali davası kapsamında alacakların tahsili için çok önemli bir yöntemdir.
Tasarrufun İptali Davası Nedir?
Alacaklıdan mal kaçırma veya icradan mal kaçırma işlemlerinde davacı tarafından tasarrufun iptali davası açılabilir. Bu davanın dayanağı, kişinin malları üzerinde tasarruf hakkını kötü niyetle ve alacaklıya zarar verme kastıyla yapmasıdır. Tasarruf iptal davası açılabilmesi için gerekli şartlar;
Kesin veya geçici aciz vesikası alınması (davacı tarafından)
İcra takibinin kesinleşmiş olması
Herhangi bir alacağın olması
Davaya konu tasarrufun borcun ortaya çıkmasından sonra yapılmış olması
Derdest bir davanın bulunmaması
Tasarrufların iptali için gerekli olan ana şartlar bunlardır. Tasarrufların iptali davası, alacaklı tarafından borcun doğumundan sonra yukarıda belirtilen şartların sağlanması kaydıyla açılabilir. Ayrıca mal kaçakçılığı için icra takibinden önce veya sonra iptal davası açılabilir.
Tasarrufun İptali Davasında Görevli Mahkeme Neresidir?
İcra takibinden sonra alacaklının kaçakçılık şüphesinin oluşması üzerine tasarrufun iptali davası açılabilir. Alacaklıdan kaçakçılığın nasıl ispat edileceği konusu da kanunlarda açıklanmıştır. İcra ve İflas Kanununun ilgili hükümlerine göre tasarrufun iptali davası için görevlendirilen mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Bu davalar için, görevli mahkemenin kafası genellikle çok karıştırılmaktadır. Ticari ilişkiye dayalı bir davada dahi davaların asliye hukuk mahkemesine götürülmesi gerekir.
Tasarrufların iptali halinde muvazaalı bir durumun ortaya çıkması gerekir. Alacaklıyı zarara uğratmak ve icradan kaçınmak amacıyla açılan davaların en önemlilerinden biri tasarrufun iptali davasıdır. Gerekli koşulların sağlanması ve işlemin kanıtlanması halinde, söz konusu mallar üzerinde yapılan tasarruf alacak lehine kaldırılabilir.
İcradan Mal Kaçırma Davası
Borçlunun alacağından mal kaçakçılığı durumu, hukuken borçlunun, borçlunun sahip olduğu malvarlığını kendisine yönelik icra takibi sırasında ve alacaklarının tahsili için başvurmadan önce kaldırarak malın haczedilmesini veya satılmasını engelleme eylemi olarak ifade edilebilir. Borçlu, çeşitli nedenlerle borcunu ödemekten kaçınarak ve haciz aşamasında malını hacizden önce satarak mal kaçakçılığına teşebbüs edebilir.
Hukukumuzda mülkiyet hakkının sağlandığı güvencesi neticesinde taşınır veya taşınmaz mal sahibi, onu dilediği gibi tasarruf etme hak ve yetkisine sahiptir. Borçlu aleyhine yapılan icra takibinde, genel prensip olarak borçlu, sahip olduğu mallar üzerinde tasarrufta bulunabilir. Takip aşamasındaki alacaklıların alacaklarını, borçlu tarafından gerçekleştirilen tasarruf işlemi sonucunda ellerinde bulunan mallardan alacakları ve alacakları teminat altına alacak borçlunun malvarlığının bulunmadığı durumlarda, alacaklı veya alacaklılar, borçlunun gerçekleştirdiği tasarruf işlemlerini zarar gören kısım kadar iptal etme ve engelleme hakkına sahiptir. Alacaklının, İcra ve İflas Kanunu hükümlerinde belirlenen şartları yerine getirmesi ve belirtilen süre içinde tasarrufun iptali davası açılması halinde, borçlunun yaptığı tasarruf işlemleri iptal edilebilir.
Alacaklılardan Mal Kaçırma Tasarrufun İptali
Borçlu, icra takibi süresi içinde borçlunun malları satılıncaya kadar bu malların maliki olur. Kural olarak, borçlu malını dilediği gibi tasarruf etme hakkına sahiptir. Ayrıca bu tasarruflar geçerlidir. Alacaklılar alacaklarını borçlunun malvarlığından temin edebiliyorlarsa, borçlunun bu tasarrufları alacaklıları ilgilendirmez.
Genel olarak borçlular, borçlarını ödememek için çeşitli yollara başvurabilmekte ve cebri icra durumu ile karşı karşıya kaldıklarında, mallarının haczedilmemesini ve haczedilmemesini sağlamak için takip edilmeden veya haczedilmeden önce mallarını satarak kaçakçılığa yönelmektedirler. Buradaki amaç, alacaklının tahsil için başvurmadan önce malları mülkünden kaldırarak haczin haczedilmesini ve satılmasını önlemektir. Bu durumda borçlunun hacizde herhangi bir malı bulunmadığından alacaklı icra takibi sonunda alacağını alamayacaktır. Bu durumlarda, açılacak davalar için bir avukat desteği ile sürecin takip edilmesi önemlidir.
Tasarrufun İptali Davası Nedir?
Tasarrufun iptali davası konusu İcra ve İflas Kanunu 277’nci maddesinde ve devamında düzenlenmektedir. Alacaklıdan mal kaçıran borçlunun tasarruflarının ve alacağını zedelemek amacıyla tasarrufta bulunan borçlunun tasarruflarının iptali için iptal davası açılabilir.
Tasarrufun İptal Davası Şartları
Açılacak iptal davasına konu olan en önemli tasarruf, karşılıksız bağış yoluyla yapılan tasarruflardır. Borçlunun haczedilecek malvarlığı bulunmaması durumunda, borçlunun aciz belgesinin alacaklıya verildiği tarihten veya borçlunun teslim tarihinden itibaren iki yıl içinde herhangi bir malını karşılıksız olarak devretmesi halinde bu tasarrufun iptali mümkündür.
Ayrıca eşler, altsoylar, altsoylar, üçüncü dereceye kadar kan hısımları, kayınpeder ve kayınvalideler arasında, aciz veya iflas veya iflas belgesinden iki yıl sonrasına kadar olan karşılıksız tasarrufları da kabul ederek, karşılıksız ve iptale tâbi kılar. Borçlunun üçüncü kişiye yaptığı tasarruf işlemlerinde verdiği değerden çok daha düşük bir değerde mal ve para satın alması durumunda bu tasarruflar bahşiş olarak kabul edilecek ve iptale tabi olacaktır. Borçlunun kendisi veya üçüncü bir kişi yararına kayıtlı olduğu yaşam koşulu ile intifa ve irtifak hakkı tesis ettiği sözleşmeler ile ölüme kadar nafaka sözleşmeleri de karşılıksız sayılır.
Borçlunun borçlu olması ve ödeyemeyecek durumda olması durumunda, haciz veya aciz belgesinin alınmasından bir yıl öncesine kadar yapılan bazı tasarruflar da iptale tabidir. Bu itibarla, borçlu daha önce alacaklılardan birine vermemişse, borcunun teminatı olarak rehin vermişse ve bu suretle diğer alacaklıları zor durumda bırakmışsa, zarara uğrayan alacaklılar bu tasarrufu iptal edebilirler. . Borçlu, alacaklıyı zarara uğratmak amacıyla tapu senedine şerh koyarak alacaklıya karşı üçüncü bir kişinin şahsi hakkını güçlendirmesi halinde, iptali de mümkündür.
Bu tasarruflar bakımından, iptal davasında üçüncü kişinin borçlunun borçluluk durumundan haberdar olmadığını ispat etmesi halinde dava geçerli olmayacak ve alacaklının tasarrufun iptali talebi geçerli olacaktır. Bu durumda sanıklardan üçüncü kişiye mal kaybını engelleyecek bir kurtuluş fırsatı getirilir. Kanunun 280. maddesi, borçlunun alacaklılarına zarar verme kastıyla yaptığı tasarrufların iptalini düzenler. Alacaklının zarara uğraması halinde, bu niyetin bilinmesi halinde, borçlunun üçüncü kişi, yani tasarrufun diğer tarafı ile yaptığı tasarrufları iptal etmek mümkündür.
Emsal Yargıtay Kararları
İcradan Mal Kaçırma Davası Yargıtay kararları bilgi amaçlı verilmiştir.
Yargıtay Kararı:
İİK.nın 277 ve devamı maddeleri uyarınca açılan tasarrufun iptali isteğine ilişkindir.
Özet: Bu tür davalarda kural olarak borcun tasarruf tarihinden önce doğmuş olması gerekir. Somut olayda davacı tarafın davasının dayanağı icra takip dosyalarında 05.09.2008 tanzim tarihli bono ile 22.09.2008 keşide tarihli çek’e dayanılmış olup iptali istenilen tasarruf ise 16.07.2008 tarihlidir. Bu nedenle tasarrufun borcun doğumundan önce yapıldığı kabul edilebilir.
Ancak her ne kadar çekte vade olmaz ise de ticari hayatta çeklerin de bono gibi vadeli (ileri tarihli) kullanıldığı bilinen bir gerçektir. Ayrıca davacı taraf borcun doğumuna neden olarak gösterdiği ticari ilişkinin sonucu olarak tasarruf tarihinden önceki tarihleri içeren bir kısım faturalar ibraz etmiştir. Bu durumda davacı ile davalı borçlu arasındaki takip konusu çek ve bononun verilmesini gerektirir ticari ilişki ve borcun doğum tarihinin tespiti amacıyla taraf vekillerine bu yöndeki delillerini bildirmesi için süre verilmesi, gerektiğinde davacı ile davalı borçlunun ticari defterleri üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılarak takip dayanağı çek ve bononun davacı tarafından ibraz edilen faturalardan dolayı düzenlenip düzenlenmediğinin saptanması ondan sonra toplanan ve toplanacak olan tüm delillerin birlikte değerlendirilerek hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken eksik incelemeye dayalı hüküm tesisi isabetli görülmemiştir.
Yargıtay Kararı:
Tasarrufun İptali Davalarının Borçlu İle Borçlu İle Hukuki İlişkide Bulunan Üçüncü Kişiler Aleyhine Açılacak Olması – Taraf Teşkilinin Sağlanması Gereği
Özet: Tasarrufun iptali davaları borçlu ile borçlu ile hukuki ilişkide bulunan üçüncü kişiler aleyhine açılır. Davada, takip alacaklısına husumet yöneltilmesi zorunludur. Öncelikle icra takip alacaklısına dava dilekçesi tebliğ olunarak taraf teşkili sağlanmalı, varsa savunma ve delilleri toplanmalıdır. Bu hususun ikmalinden sonra muvazaanın varlığına ilişkin deliller incelenip takip alacaklısı ile icradan satın alan kişinin borçlu şirketle organik bağının olup olmadığı da araştırılarak sonuca varılmalıdır.
Şirket avukatı olarak şirket ve ticaret hukuku kapsamında sunduğumuz hizmetler için faaliyet alanımızı inceleyebilirsiniz.
