Anonim şirketler, sermaye piyasasının önemli oyuncuları arasında yer alır ve bu şirketlerin hisse devirleri, sıkça karşılaşılan hukuki konulardan biridir. Hisse devri, bir şirketin sahip olduğu varlıkların bir bölümünün veya tamamının başka bir kişi veya kuruluşa devri anlamına gelir. Söz konusu devir işlemi çeşitli hukuki ve vergisel sonuçlara sebep olduğundan hukuki prosedür takip edilerek yapılması gerekmektedir. Anonim şirketlerde hisse devri Türk Ticaret Kanunu 489 – 501. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

İçindekiler

Anonim Şirketlerde Pay Kavramı

Anonim şirketlerde hisse (pay) sahibi olmak, şirketin kârına ve yönetimine ortak olmak anlamına gelir. Ayrıca hissedarlar, şirketin yönetim işlemlerine de katılma hakkına sahiptirler. Paylar, şirketin hisse senedi piyasalarında alınıp satılabilir ve yatırımcılar tarafından yatırım aracı olarak kullanılabilir.

Anonim şirketlerde pay sahipliği iki şekilde kazanılır. Bunlardan ilki aslen iktisap ikincisi ise devren iktisaptır. Aslen iktisap hali, kuruluşta ana sözleşmenin veya sermaye artırımında genel kurul aracılığı ile tadil edilen ana sözleşme değişikliğinin ticaret sicil memurluğu tarafından tescil edilmesi ile tamamlanmış olur. Devren iktisap ise, senede bağlanmamış çıplak payın veya senede bağlanmış payın devir alınması yolu ile gerçekleşir.

Pay Çeşitleri

Anonim şirketlerde iki çeşit pay vardır. Biri senede bağlanmış diğeri senede bağlanmamış paylardır. Senede bağlı paylar ise hamiline ve nama şeklinde düzenlenir.

Pay Senetlerinin Devri

Anonim şirketlerde hisse devri (pay devri), payın türüne göre farklılık arz etmektedir.

Senede Bağlanmamış Paylar

Anonim şirketlerde, bedeli tamamen ödenmiş ve senede bağlanmamış olan payların, başka bir ifadeyle çıplak payların devri alacağın temliki hükümlerine (6098s. Türk Borçlar Kanunu m.183 vd) tabi olarak gerçekleştirilmektedir. Buna göre, devrin geçerli olarak yapılabilmesi için yazılı bir alacağın devri sözleşmesinin varlığı şarttır.

Bedeli tamamen ödenmemiş payların devrine ise alacağın devri hükümlerine ek olarak borcun nakli hükümlerinin de uygulanması da gerekir. Zira bu ihtimalde, devri yapan pay sahibi aynı zamanda anonim şirkete karşı borçlu konumundadır. Borcun nakli hükümlerinin de uygulanmasının en önemli sonucu, devrin hukuken gerçekleşebilmesi için alacaklı olarak şirketin de devre muvafakat etmesi gereğinin ortaya çıkmasıdır.

Yukarıda anlatılan devir işlemlerinden sonra devralanın anonim şirketin pay defterine de kaydedilmesi gerekir. Esasında bu, devrin geçerliliği için kurucu bir şart olmamakla birlikte, pay devrinin şirkete karşı ileri sürülebilmesi için TTK tarafından bir şart olarak öngörülmüştür.

Bu yazımız ile birlikte anonim şirketlerde sermaye artırımı başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
Glory Hukuk

Senede Bağlanmış Paylar

TTK 484 uyarınca senede bağlı pay senetleri, hamiline yazılı veya nama yazılı olarak düzenlenebilir. Bu kapsamda nama yazılı ve hamiline yazılı pay senedine bağlanmış payların devrinin ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir.

Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri

TTK 490 uyarınca, kanunda veya ana sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlamaya bağlı olmaksızın devredile bilirler. Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir. Nama yazılı pay senetleri, kanunen emre yazılı kıymetli evrak olarak kabul edilmektedir. Bu kapsamda, nama yazılı payların devrinde, senedin ciro edilmesi ve zilyetliğin devri işlemi olmak üzere iki aşama mevcuttur. Zilyetliğin devrine konu aynı akit mülkiyetin devri amacını taşımalıdır. Senede bağlanmamış paylarda olduğu gibi senede bağlanmış payların devrinin de şirkete karşı ileri sürülebilmesi için devralanın pay defterine kaydedilmesi gerekmektedir.

Nama yazılı pay senetlerinde, senet üzerine yapılacak cironun beyaz ciro olmasına engel bir durum yaratmamaktadır. Başka bir ifadeyle, senet ciro edilirken, ciro edilenin isminin bulunması gerekmemektedir. Ancak, zilyetliğin devrinde söz konusu olan ayni akitte olduğu gibi, cironun da temlik amacını taşıması gerekmektedir.

Nama yazılı payların, TBK 183vd hükümlerinde düzenlenen temlik işlemi ile de devredilebileceği kabul edilmektedir. Yukarıdaki açıklamalara benzer şekilde, temlik işleminin geçerli olabilmesi için, temlik sözleşmesinin yazılı olarak yapılması ve devredilen pay senedinin zilyetliğinin devralana devredilmesi gerekmektedir.

Senedin ciro edilerek devredilmesi ile alacağın temliki işlemi yoluyla devredilmesi arasındaki en temel hüküm farkı, senet borçlusunun kişisel defilerini, ciro ile devralan kimseye karşı ileri sürememesine karşılık, TBK hükümleri dolayısıyla, alacağın temliki yoluyla devralana karşı ileri sürebilecek olmasıdır.

Hamiline Yazılı Payların Devri

Nama yazılı payların aksine, anonim ortaklıklar hamiline yazılı payların devrini kısıtlayamaz. Bu kapsamda, hamiline yazılı paylarda tam bir devir serbestisi söz konusu olmaktadır.

TTK 489 uyarınca hamiline yazılı payların devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesi ile hüküm ifade eder. Dolayısıyla, hamiline yazılı payların devredilmesi için, pay senetlerinin zilyetliğinin devralana geçirilmesi gerekmektedir. Burada zilyetliğin devri ile kast edilen yalnızca teslim yoluyla devir değildir. Hükmen teslim, havale, kısa elden teslim gibi zilyetliğin diğer devir şekilleri de bu kapsamda hamiline yazılı payları devrederken kullanılabilecek yöntemlerdir. Ancak, zilyetlik, devralan tarafa mülkiyeti geçirmek maksadıyla devredilmiş olmalıdır. Başka bir ifade ile, devredenin mülkiyeti devretmek ve devralanın da mülkiyeti devralmak maksadını taşıması gerekmektedir.

Payın Serbestçe Devrinin İstisnaları

Anonim şirketler hukukunda payların serbestçe devredilebilirliği ilkesi bazı hallerde sınırlamalara tabi tutulmuştur. Pay devrine öngörülen sınırlamalar “bağlam” olarak adlandırılmış olup bağlam hükümleri “Kanuni Bağlam” ve “Esas Sözleşmesel Bağlam” olarak ikiye ayrılmaktadır.

Kanuni bağlam uyarınca nama yazılı payların bedeli tamamen ödememiş ise söz konusu payların devri şirket onayına tabidir. Şirketin söz konusu payların devrini reddedebilmesi için devralanın paylar ödeme yeterliğinin şüpheli olması veya devralandan teminat istenmiş ve teminatın verilmemiş olması gerekmektedir.

Esas Sözleşmesel bağlam gereği pay devri esas sözleşmeye konulacak hükümler ile de sınırlandırılabilmektedir.

Anonim Şirket Hisse Devri Noter Zorunlu Mu?

Anonim şirketlerde hisse devri için sözleşme yapılması gereken yukarıda yer verilmiştir. Belirtilen hususlar harici hisse devirlerinde sözleşme yapma zorunluluğu yoktur. Ayrıca yapılacak hisse devri sözleşmelerinin noter vasıtasıyla yapılma zorunluluğu da yoktur. Taraflar arasında sözleşmeyle yapılabilmektedir. Ancak, tarafları bağlayıcılığı bakımından noter aracılığıyla sözleşme yapılmasında fayda vardır.